በሚያዝያ ወር ከመንግሥት፣ ከሲቪክ ማኅበረሰብ እና ከሚድያ አካላት ጋር በአፋርና ኦሮሚያ ክልል እንዲሁም በአዲስ አበባ የተደረጉ ውይይቶች

ቢሾፍቱ
በቢሾፍቱ ከተማ በተካሄደ ውይይት የኢትዮጵያ ሰብአዊ መብቶች ኮሚሽን (ኢሰመኮ) ከተባበሩት መንግሥታ ድርጅት ከፍተኛ የሰብአዊ መብቶች ኮሚሽነር ጽሕፈት ቤት (OHCHR) ጋር በመተባበር በዘላቂ የልማት ግቦች እና በሰብአዊ መብቶች መካከል ያለው ተመጋጋቢነት እና ክትትል ላይ በተመለከተ ከተለያዩ መንግሥታዊና መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች ጋር ተወያይቷል።

በዚህም መሰረት እ.ኤ.አ. 2030 ለማሳካት የተቀረጹት ዓለም አቀፍ የዘላቂ ልማት ግቦች አመጣጥ የታወሰ ሲሆን፣ በተለይም የልማት ግቦቹን የሀገር አቀፍ ደረጃ አፈጻጸም ክትትል ለማድረግ የተቀመጡት አመለካከቾች በሰብአዊ መብቶች ላይ ለሚሰሩ ድርጅቶች የሰብአዊ መብቶች ክትትል ለማድረግ ከፍተኛ ጠቀሜታ እንዳላቸው ተገልጿል።

የሲቪል፣ ፖለቲካ፣ ኢኮኖሚያዊና ማኅበራዊ መብቶች ኮሚሽነር ዶ/ር አብዲ ጅብሪል እንዲሁም የተባበሩት መንግሥታ ድርጅት ከፍተኛ የሰብአዊ መብቶች ኮሚሽነር ጽሕፈት ቤት ምሥራቅ አፍሪካ ተወካይ ማርሴል ክሌመንት አክፖቮ ዘላቂ የልማት ግቦቹ “ማንኛውም ሰው ወደኋላ እንዳይቀር” በሚል መርህ የተቀረጹ በመሆናቸው በተለያዩ ባለድርሻዎች መካከል ቅንጅታዊ አሰራርና አጋርነት የሚያስፈልግ መሆኑን አስታውሰዋል። ይህንንም ለማሳካት ሁለቱ ተቋማት የሚያስፈልገውን የቴክኒክ ድጋፍ ለማድረግ ያላቸውን ዝግጁነት ገልጸዋል።

አዲስ አበባ
በዓለምአቀፍ ደረጃ የታሰበውን የፕሬስ ነፃነት ቀን ለማሰብ ኢሰመኮ በአዲስ አበባ “ሃሳብን በነጻነት የመግለጽ እና የፕሬስ ነፃነት በዲጂታል ዘመን፡ ስጋት ወይስ ዕድል?” በሚል ርዕስ ግንቦት 2 ቀን 2014 ዓ.ም. የተለያዩ የሚድያ ባለድርሻ አካላት በተገኙበት የፓናል ውይይት አካሂዷል፡፡ በውይይቱ የመንግሥት አካላት፣ የፍትሕ ተቋማት፣ የሲቪል ማኅበራት እና የሰብአዊ መብቶች ተሟጋቾች፣ ጋዜጠኞች እና የሚዲያ ተቋማት ተወካዮች፣ የከፍተኛ ትምህርት ተቋማት ምሁራን እና የሙያ ማህበራትን ተገኝተዋል።

ውይይቱን ለመምራት ከቀረቡት መነሻ ሃሳቦች መካከል በዲጂታል ዘመን የፕሬስ ነፃነትን መጠበቅ እና የጋዜጠኞች መረጃ የማግኘት፣ የሳንሱር እና የደኅንነት ስጋቶች፣ ሀገራዊ የሕግ ማዕቀፎችን እና ተግባራዊ ተሞክሮዎችን ያማከሉ ሃሳቦች ቀርበዋል፡፡ እንዲሁም በዚህ የዲጂታል ዘመን ከፕሬስ ነፃነት፣ ከጋዜጠኞች የሙያ ነጻነት  እና ደህንነት ጋር በተያያዙ ተግዳሮቶች እና እድሎች ላይ ሃሳቦች እና የመፍትሔ ምክረ ሃሳቦች ተነስተዋል።

የኢሰመኮ ዋና ኮሚሽነር ዶ/ር ዳንኤል በቀለ በመክፈቻ ንግግራቸው እንደገለጹት በኢትዮጵያ ሁኔታ የሚዲያ መስፋፋት እንዲሁም የሕግ ማዕቀፍ መሻሻሉ እንደ ጥሩ ጅማሬ የሚጠቀስ የነበረ ቢሆንም አሳሳቢ ሁኔታዎች ግን መምጣታቸውን ጠቁመዋል፡፡ በተለይም የጋዜጠኞች በዘፈቀደ መታሰርና መፈታት መበራከቱ እና ጋዜጠኞችን ማዋከብ እና ማስፈራራት አሳሳቢ እየሆነ እንደመጣ ዋና ኮሚሽነሩ አንስተዋል፡፡

በውይይቱ ወቅት ከተነሱት ተግዳሮቶች መካከል መረጃ ለጋዜጠኞች ተደራሽ ከማድረግ አንፃር በመንግሥት በኩል ክፍተት መኖሩ እና የሚሰጠው መረጃ የአንድ ወገን መሆኑ በዋነኝነት መረጃን የማግኘት መብት ላይ ተጽዕኖ የፈጠረ እንደሆነ ተጠቁሟል፡፡ በተለይ በዚህ ዲጂታል ዘመን የበይነመረብን በመጠቀም የዜጎች መረጃ ማሰራጨት “ጋዜጠኛ ማነው?” የሚለውን ጥያቄ ማስነሳቱ በብዙ አካላት ዘንድ መደናገር መፈጠሩ እንዲሁም የመረጃ ተአማኒነት እና የጋዜጠኝነት ሙያ ላይ ተጽዕኖ አሳድሯል የሚሉ ሃሳቦች ተንጸባርቀዋል፡፡ 

በሌላ በኩል የሳንሱር እና የጋዜጠኝነት ደህንነትን በተመለከተ ከተጠቀሱት አንኳር ሃሳቦች መካከል የሕግ የበላይነትና ተጠያቂነት፣ በአጠቃላይ በጋዜጠኞች ላይ የተጋረጠው የደህንነት ስጋት፣ የሚዲያ ምህዳሩ እየሰፋ የመጣ ቢሆንም የጋዜጠኞችና የሚዲያ ተቋማት አቅም አነስተኛ መሆን፣ እንዲሁም እራስን ሳንሱር ማድረግ (Self-censorship) ሃሳብን በነፃነት የመግለጽ፣ የፕሬስ ነፃነት እና የመረጃ ተደራሽነት መብቶች ላይ ተጽዕኖ መፍጠሩ ተጠቅሰዋል፡፡ 

በውይይቱ ከተነሱት ተግባራዊ ተሞክሮዎች ውስጥ የሴት ጋዜጠኞችን ከሚያጋጥማቸው ችግሮች መካከል ለሥራ እና እድገት ላይ የሚፈጸምባቸው መድሎ፣ ጠንካራ፣ ሞጋች፣ ፖለቲካዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጉዳዮች ለወንድ ባለሙያዎች መስጠት፣ ከወሊድ እረፍት በኋላ ወደ ቀድሞ ስራ ለመመለስ መገለል እና ከሚዘግቧቸው ጉዳዮች ይልቅ ፆታን መሰረት ያደረገ ትችቶች በዋነኝነት ተነስቷል፡፡

በውይይቱ የተነሱ ምክረ-ሀሳቦች እና የወደፊት የመፍትሔ አቅጣጫዎች መካከል የፕሬስ ነፃነት እና ሃሳብን በነፃነት የመግለጽ መብት ላይ የሚደረጉ ገደቦች ሕገ-መንግሥታዊ እና ዓለምአቀፍዊ የሰብአዊ መብቶች ድንጋጌዎችን መሰረት ያደረገ መሆን እንዳለበት ተጠቁሟል፡፡ በአጠቃላይ ሁሉን አቀፍ የሆነ ቅንጅታዊ አሰራሮችን ማሻሻል ተገቢ እንደሆነ ታምኖበታል፡፡ 

የውይይት መድረኩ ማጠቃለያ ንግግር ያደረጉት የሲቪል፣ ፖለቲካ፣ ማኅበራዊና ኢኮኖሚያዊ መብቶች ኮሚሽነር ዶ/ር አብዲ ጅብሪል አንደገለጹት አዎንታዊ ለውጦችም ተግዳሮቶችም አንዳሉ እውቅና መስጠት አስፈላጊ እንደሆነ እና የፕሬስ ነጻነትን በተሻለ መልኩ ለመጠበቅ እንደ ማህበረሰብ በትብብር መስራት እንዳለብን አሳስበዋል፡፡

ሰመራ
ኢሰመኮ በሰሜን ኢትዮጵያ የተከሰተውን ግጭት ተከትሎ በአፋር እና በአማራ ክልል በሚገኙ የተለያዩ አካባቢዎች ባከናወነው ምርመራ ሪፖርት የለያቸው ግኝቶች እና ምክረ-ሃሳቦች ላይ ለባለድርሻ አካላት ግንዛቤ ለመፍጠር እና በመልሶ ማቋቋም ሥራዎች ውስጥ የሴቶችን ሁለንተናዊ ጥቅም እና ተሳትፎ ማረጋገጥን ዓላማው ያደረገ የውይይት መድረክ በሚያዝያ 27 እና 28 ቀን 2014 ዓ.ም. በሰመራ ከተማ ተካሂዷል፡፡  

የውይይት መድረኩ በሚያዝያ 26 ቀን 2014 ዓ.ም. በኢሰመኮ የሴቶች እና ሕፃናት መብቶች ኮሚሽነር መስከረም ገስጥ እና የሲቪል፣ የፖለቲካ፣ የኢኮኖሚና ማኅበራዊ መብቶች ኮሚሽነር አብዲ ጂብሪል የተመራው እና ከአፋር ክልል ከፍተኛ የመንግሥት የሥራ ኃላፊዎች ጋር የተካሄደውን ውይይት ተከትሎ የተከናወነ ነው፡፡

በውይይቱ በአፋር ክልል ፍንቲ ረሱ፣ ኪልበርቲ ረሱ እና አውረሲ ረሱ ዞኖችና ወረዳዎች የሚገኙ የፍትሕ አካላት፣ የጤና ቢሮ፣ ከፍተኛ የትምህርት ተቋማት፣ ሴቶች እና ሕፃናት ጉዳይ ቢሮ፣ ሴቶች ማኅበራት የመጡ ተወካዮችን ጨምሮ በክልሉ የሚንቀሳቀሱ ልዩ ልዩ ሀገር በቀል እና ዓለም አቀፍ ድርጅቶች ተወካዮች ተሳትፈዋል፡፡ ይህ ውይይት ኮሚሽኑ ከዚህ ቀደም በክልል ደረጃ በባህር ዳር ከተማ ፤ እንዲሁም በፌደራል ደረጃ  በአዲስ አበባ ከተማ ያከናወናቸው መድረኮች አካል ነው፡፡

በመድረኩ ኮሚሽኑ በሰሜን ኢትዮጵያ ከተከሰተው ግጭት ጋር በተያያዘ በአፋር እና አማራ ክልሎች የተፈጸሙ የሰብአዊ መብቶች ጥሰቶችን በሚመለከት ባደረገው ምርምራ ሪፖርት የተለዩትን ግኝቶችና ምክረ ሃሳቦች መሠረት በማድረግ ግጭቱ በሴቶች ላይ ያስከተለውን የሰብአዊ መብቶች ጥሰት የሚመለከቱ ግኝቶችና ምክረ ሃሳቦች ለባለ ድርሻ አካላቱ ተጠቃሎ ቀርቧል፡፡ 

በቀረበው የተጠቃለለ ሪፖርት ላይ ባለድርሻ አካላቱ በቀጣይ የሚጠበቅባቸውን ሚና በመለየት የኮሚሽኑን ምክረ-ሃሳቦች ተፈጻሚነት ለማገዝና ለመከታተል፤ በመልሶ ማቋቋም ሂደት ውስጥ የሴቶችን ተሳትፎና ተጠቃሚነት ለማጠናከር፣ እንዲሁም ለተጎጂ ሴቶች መብቶች መጠበቅና የድጋፍ ተደራሽነትን ለማስፈን የሚያስችሉ የተደራጀ ስልታዊና ቅንጅታዊ አሠራር ለመዘርጋት መግባባት ላይ ተደርሷል፡፡ 

የኢሰመኮ የሰመራ ጽሕፈት ቤት ኃላፊ የሆኑት ኡስማን አህመድ “የመልሶ ማቋቋም ሥራዎችን ስልታዊ በሆነ መልኩ አቀናጅቶ ለማስኬድ ስምምነት ላይ መደረሱ በክልሉ ለተፈጠረው የሰብአዊ መብቶች ቀውስ የሚደረገውን ምላሽ ውጤታማ ያደርገዋል” ሲሉ ገልጸዋል፡፡ አክለውም  “የሚከናወኑ የመልሶ ማቋቋም ሥራዎች በቀጥታ ከግጭቱ ማግስት በሚኖረው የሴቶች መብቶች አያያዝ ሁኔታ ላይ ቀጥተኛ ተጽዕኖ የሚያሳድር በመሆኑ ልዩ ትኩረት ሰጥቶ ማከናወን ያሻል” ብለዋል።  

በመድረኩ ላይ መልዕክት ያስተላለፉት የኢሰመኮ ሴቶች እና ሕፃናት መብቶች ኮሚሽነር መስከረም ገስጥ “በመልሶ ማቋቋም ሂደት ውስጥ የሴቶችን ሁለንተናዊ ተሳትፎ ማረጋገጥ አስፈላጊ ነው፤ ሂደቱም የተጎጂዎቹን ልዩ ፍላጎት ከግምት ውስጥ ባስገባ መልኩ ሊከናወን ይገባል” ብለዋል፤ በተጨማሪም “የመልሶ ማቋቋም ሥራዎችን በተቀናጀ መልክ አስተሳስሮ ማከናወን ያስፈልጋል” ሲሉ አሳስበዋል።