ከትግራይ ክልልና ከአዋሳኝ የአማራ ክልል አካባቢዎች ተፈናቅለው በአዋሽ ሰባት የተያዙ ሰዎች የመንቀሳቀስ መብት በአፋጣኝ ሊከበር ይገባል

የኢትዮጵያ ሰብአዊ መብቶች ኮሚሽን (ኢሰመኮ) በአማራ ክልል በደቡብ ወሎ ዞን ከጃሬ የተፈናቃይ መጠለያ ጣቢያ ወደ አዋሽ ሰባት የፌዴራል ፖሊስ ማሰልጠኛ እንዲዘዋወሩ የተደረጉ ከትግራይ ክልልና ክልሉን ከሚያዋስኑ የአማራ ክልል አካባቢዎች የተፈናቀሉ ሰዎች የሰብአዊ መብቶች ሁኔታ አፋጣኝ ምላሽ የሚያስፈልገው መሆኑን አስታወቀ። ኮሚሽኑ በጃሬ የተፈናቃዮች መጠለያ ጣቢያ ውስጥ የነበሩ ተፈናቃዮችን ሁኔታ ከግንቦት ወር 2014 ዓ.ም. ጀምሮ ክትትል ሲያደርግ የቆየ ሲሆን፣ መጠለያ ጣቢያው በአብዛኛው የትግራይ ተወላጆች የሆኑ እና ከመሀል ትግራይ ከተሞች መቀሌ፣ አዲግራት፣ አክሱም፣ ሽሬ እና አካባቢው ተፈናቅለው የመጡ በወቅቱ 2,800 የሚሆኑ ሰዎች የሚገኙበት ነበር።

ኮሚሽኑ ክትትል ባደረገበት ወቅት ያነጋገራቸው ተፈናቃዮች ወደ ጃሬ መጠለያ ጣቢያ እንዲገቡ ሲደረግ “የጸጥታ ሥጋት ሁኔታ እስከሚጣራ ድረስ ነው የምትቆዩት” በሚል የተነገራቸው መሆኑን የገለጹ ቢሆንም፤ ማጣራት ሳይደረግ ለረዥም ወራት በቂ የሰብአዊ ድጋፍ በሌለበት እና ከእስራት ጋር በሚመሳሰል ነገር ግን ከቤተሰብ ለመገናኘት በማይቻልበት እጅግ አስቸጋሪ ሁኔታ ውስጥ እንዲቆዩ መደረጋቸውን ተመልክቷል።

ለተፈናቃዮች የምግብ እና ምግብ ነክ ያልሆኑ ሰብአዊ ድጋፎችን ለማቅረብ ጥረት ሲያደርግ የቆየው የፌዴራል አደጋ ሥጋት አመራር ኮሚሽን ባለሙያዎች በአካባቢው የጸጥታ ኃይሎች እና ታጣቂዎች በደረሰባቸው ተጽዕኖ ሥራቸውን ለማቋረጥ መገደዳቸውን ለመረዳት ተችሏል። በተጨማሪም በወቅቱ መጠለያ ጣቢያው በመከላከያ ሰራዊት ቁጥጥር ሥር የነበረ በመሆኑ አጋር የሰብአዊ እርዳታ አቅራቢ ድርጅቶች ድጋፍ ለማድረግ ተነሳሽነት ባለማሳየታቸው ተፈናቃዮች ለከፍተኛ የምግብ እና ምግብ ነክ ያልሆኑ ድጋፎች እጥረት መዳረጋቸውን፣ እንዲሁም በመጠለያ ጣቢያው የሕክምና አገልግሎት ያልነበረ በመሆኑ ተፈናቃዮች የሕክምና እርዳታ ለማግኘት ጭምር በመጠለያ ጣቢያው የጸጥታ አካላት የበላይ ኃላፊዎች በሚሰጥ ፍቃድ ብቻ እና በክፍያ በሚደረግ እጀባ ለመንቀሳቀስ ተገድደው የነበረ መሆኑን ኮሚሽኑ ባከናወነው ክትትል አረጋግጧል።

ኢሰመኮ በጃሬ የመጠለያ ጣቢያ የነበረውን አሳሳቢ የሰብአዊ መብቶች ሁኔታ በክትትል ከለየ በኋላ ጉዳዩ ለሚመለከታቸው የፌዴራል እና የክልል መንግሥት ተቋማት የሁኔታውን አሳሳቢነት በመግለጽ ተፈናቃዮቹ በሕግ አግባብ በቁጥጥር ስር የዋሉ ባለመሆናቸው የመንቀሳቀስ መብታቸው ሊረጋገጥላቸው የሚገባ መሆኑን፤ ከመካከላቸው የጸጥታ ሥጋት ናቸው በሚል በምክንያታዊነት የሚጠረጠሩ ሰዎች ካሉ የመለየት፣ የመመርመር እና በሕግ አግባብ ተጠያቂ የማድረግ ሥራው ግልጽ እና ሕጋዊ በሆነ መንገድ እንዲፈጸም ሲጠይቅ ቆይቷል። እንዲሁም አስፈላጊ የሆኑ ሰብአዊ ድጋፎች (በቂ ምግብ፣ መጠለያ፣ ንጹሕ የመጠጥ እና የመገልገያ ውሃ፣ አስፈላጊ የንጽሕና መጠበቂያ ቁሳቁሶች እና ሌሎች ድጋፎች ጨምሮ)፤ እና የሕክምና አገልግሎቶች ልዩ ድጋፍ የሚያስፈልጋቸው ተፈናቃዮችን ፍላጎቶች ታሳቢ ባደረገ መልኩ እንዲቀርቡ የሚያሳስቡ የቃልና የጽሑፍ መልእክቶችና ምክረ ሃሳቦች ያስተላለፈ ሲሆን፣ ተፈጻሚነቱን ለማረጋገጥ ከተቋማቱ የበላይ ኃላፊዎች ጋር ለመነጋገር ተደጋጋሚ ጥረቶችን ሲያደርግ ቆይቷል።

ሆኖም በተፈናቃዮች ሁኔታ ላይ ተጨባጭ መሻሻል ሳይታይ የሰሜን ኢትዮጵያው ጦርነት በቅርቡ በድጋሚ መቀስቀሱን ተከትሎ በጃሬ መጠለያ ጣቢያ የነበሩ ተፈናቃዮች አዋሽ ሰባት ወደሚገኘው የፌዴራል ፖሊስ ማሰልጠኛ ተቋም እንዲዘዋወሩ መደረጉን ኮሚሽኑ አረጋግጧል። ኮሚሽኑ ተፈናቃዮችን በመጎብኘት አሁን የሚገኙበትን ሁኔታ ክትትል የማድረግ ጥረቱ ይህ መግለጫ እስከወጣበት ጊዜ ድረስ በጸጥታ አካላቱ ጉብኝት አለመፍቀድ ምክንያት ሳይሳካ የቀረ ሲሆን፤ ጉዳዩ የሚመለከታቸው ኃላፊዎች የኮሚሽኑን ጉብኝት በአስቸኳይ እንደሚያመቻቹ አሁንም ይጠበቃል።

የኢሰመኮ ዋና ኮሚሽነር ዶ/ር ዳንኤል በቀለ እንደገለጹት ለሕዝብ ጸጥታ፣ ደኅንነት እና ጤና ወይም የተፈናቃዮችን ደኅንነት ለማስጠበቅ ሲባል በተፈናቃዮች እንቅስቃሴ ላይ ገደብ ሊጣል የሚችልበት ሁኔታ ቢኖርም፤ የዚህ አይነቱ ገደብ የአስፈላጊነት፣ ምክንያታዊነት እና ተመጣጣኝነት መርሆችን በጥብቅ በተከተለ መንገድ ሊከናወን የሚገባው መሆኑን አሳስበው “በአዋሽ ሰባት የፌዴራል ፖሊስ ማሰልጠኛ ውስጥ የሚገኙ ተፈናቃዮች የመጡባቸውን የትግራይ ክልል አካባቢዎች ብቻ መሰረት በማድረግ ለተራዘመ ጊዜ የመንቀሳቀስ ነጻነታቸውን ተነፍገው እንዲቆዩ መደረጉ የአስፈላጊነት፣ ምክንያታዊነት እና የተመጣጣኝነት መርሆዎችን የሚቃረን ነው” ብለዋል።

ስለሆነም ተፈናቃዮቹ በሕግ አግባብ በቁጥጥር ስር የዋሉ ሰዎች ባለመሆናቸው በመካከላቸው የጸጥታ ሥጋት ናቸው በሚል በምክንያታዊነት የሚጠረጠሩ ሰዎች ካሉ በመለየት፣ በመመርመር እና በሕግ አግባብ ተጠያቂ የማድረግ ሥራው ግልጽ እና ሕጋዊ በሆነ መንገድ በአፋጣኝ እንዲከናወን ኮሚሽኑ ያሳስባል። ሌሎች ተፈናቃዮች ሁሉ የመንቀሳቀስ መብታቸው በአስቸኳይ ሊረጋገጥላቸው፤ በመጠለያ ጣቢያዎች መቆየት የሚያስፈልጋቸው ተፈናቃዮችም የሲቪል ባሕርይ ወዳለው ጣቢያ ሊዘዋወሩ፤ እንዲሁም አስፈላጊ እና በቂ የሆኑ የሰብአዊ ድጋፎች እና አገልግሎቶች (በቂ ምግብ፣ መጠለያ፣ ንጹሕ የመጠጥ ውሃ፣ አስፈላጊ የንጽሕና መጠበቂያ ቁሳቁሶች፣ ሕክምና ወዘተ) ሊቀርቡላቸው በሚችል ሁኔታ ውስጥ ሊሆን እንደሚገባ ኢሰመኮ በድጋሚ ያሳስባል።